Płatności gotówką we Francji

październik 2010Prawo gospodarcze

  1. Prawo gospodarcze
  2. Płatności gotówką we Francji

Zasady dotyczące posługiwania się środkami płatniczymi we Francji nie są oczywiste, a ich zrozumienie utrudnia ponadto fakt, że nieustannie się zmieniają.

Jak więc obecnie wygląda „płatnicza rzeczywistość”? Jest to pytanie tym bardziej aktualne, że 16 czerwca 2010 zostało wydane kolejne rozporządzenie dotyczące ograniczeń rozliczeń gotówkowych (Rozporządzenie n° 2010-662 z 16 czerwca 2010).

W dobie kart kredytowych, powszechnie używanych we Francji czeków, czy też elektronicznych portfeli (np. Monéo we Francji) wydawać by się mogło, iż płacenie gotówką odchodzi powoli do lamusa. Niemniej jednak ta forma płatności wciąż jest przez wielu postrzegana jako uprzywilejowana – bezpośrednia, pewna i praktyczna. Pozwala bowiem na niezwłoczne zwolnienie się z długu. Te zalety dostrzegł także ustawodawca, który w artykule R. 642-3 Kodeksu karnego (Code pénal) wręcz narzuca wierzycielowi obowiązek przyjęcia płatności w gotówce. Odmowa przyjęcia gotówki jest wykroczeniem i podlega karze grzywny w wysokości mogącej osiągnąć nawet 150 euro. Z drugiej strony, wierzyciel może odmówić przyjęcia płatności w każdej innej formie niż gotówka (czek, karta płatnicza, przelew etc.).

Jednak dokonywanie płatności „z ręki do ręki” ma też swoje minusy, zwłaszcza gdy chodzi o obrót znacznymi kwotami. By ograniczyć ryzyko nadużyć podatkowych, jak również by udoskonalić system kontroli transakcji finansowych, francuski Kodeks walutowy i finansowy (Code monétaire et financier) wprowadza pewne ograniczenia dotyczące rozliczeń gotówkowych. Tak więc zabronione jest płacenie gotówką powyżej pewnych kwot, które zmieniają się w zależności od rodzaju transakcji oraz osób biorących w niej udział.

I. Płatność gotówką – ograniczenia

Kodeks walutowy i finansowy wprowadza takie ograniczenia, biorąc jednocześnie pod uwagę osobę (a konkretnie okoliczność, czy jest ona francuskim rezydentem podatkowym) oraz cel transakcji (gospodarczy lub prywatny), w następujących przypadkach:

1. 3.000 euro, 15.000 euro, brak ograniczeń?

Jeżeli osoba dokonująca zakupu od przedsiębiorcy jest rezydentem podatkowym we Francji lub jeżeli dokonuje zakupu w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej to może płacić za wszelkie dobra lub usługi gotówką tylko do kwoty 3.000 euro. Limit ten jest wyższy dla osób, które nie są podatnikami we Francji dokonujących zakupu od przedsiębiorcy, w celach niezwiązanych z prowadzoną przez nie działalnością gospodarczą . W tym przypadku płatność gotówką możliwa jest do kwoty 15.000 euro.

Uchybienie powyższym przepisom jest zagrożone karą grzywny w wysokości sięgającej 5% sumy zapłaconej gotówką ponad obowiązujące ograniczenia. Sprzedawca i kupujący ponoszą przy tym odpowiedzialność solidarną za zapłacenie grzywny.

UWAGA !

Reforma z 30 stycznia 2009 r. wprowadziła bardzo istotną zmianę. Mianowicie zwolniła z ograniczeń w płatności gotówką osoby fizyczne (niezależnie od ich rezydencji podatkowej), które dokonują transakcji z inną osobą fizyczną. Jeżeli transakcja ta nie ma związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Dla konsumentów ma to kluczowe znaczenie. Np. chcąc kupić samochód w salonie (czyli u przedsiębiorcy) będziemy musieli uiścić należność czekiem, kartą lub przelewem, jeżeli jego wartość przekracza 3.000 euro. Natomiast odkupując samochód od kogoś, kto nie prowadzi działalności, nie musimy przestrzegać tego limitu i swobodnie możemy zapłacić gotówką.

2. Zagraniczne operacje finansowe powyżej 10.000 euro

Interesujące jest też to, iż zagraniczne operacje finansowe powyżej 10.000 euro dokonane przez osobę fizyczną bez pośrednictwa banku muszą zostać obowiązkowo zgłoszone administracji celnej (art. 464 Kodeksu celnego – Code de douanes).

3. Ujawnienie tożsamości w banku

W ramach walki z tzw. praniem brudnych pieniędzy, wprowadzono jeszcze jedną zasadę. Mianowicie, przygodni klienci banków, którzy realizują takie operacje jak wymiana waluty, wymiana zniszczonych banknotów etc. w sposób powtarzający się lub przekraczają przy tym kwotę 8.000 euro są zobowiązani do ujawnienia swojej tożsamości.

4. Pensja w gotówce

Warto też wspomnieć o kwestii związanej z prawem pracy. Otóż pensja może zostać wypłacona pracownikowi w gotówce tylko wtedy, gdy jest niższa niż 1.500 euro (artykuł L. 112-6 Kodeksu walutowego i finansowego).

II. Możliwość odmowy przyjęcia należności w gotówce przez sprzedawcę

Generalnie sprzedawca ma obowiązek przyjęcia od nas należności w gotówce. Jednak od tej reguły istnieje kilka wyjątków. Warto je znać, by nie spotkała nas przykra niespodzianka przy kasie…

1. Excuse me, do you accept dollars?

Co jeżeli klient chce zapłacić w obcej walucie?

Pomimo tego, że we Francji obowiązującą walutą jest euro, nic nie stoi na przeszkodzie, żeby sprzedawca przyjmował należności w innej walucie (np. w dolarach czy w jenach). Zwłaszcza, że w regionach turystycznych może mu się to po prostu opłacać. Obcą walutę sprzedawca może wymienić w Banku Narodowym (Banque de France).

2. “Wyprany” banknot

Co w sytuacji, gdy banknoty lub monety są zniszczone?

Sprzedawca może ich po prostu nie przyjąć. Jednakże by sprzedawca mógł odmówić przyjęcia zniszczonych środków pieniężnych, stopień ich zniszczenia powinien być znaczny.

3. Grosz do grosza… Nie, dziękuję !

Co interesujące, sprzedawca może odmówić przyjęcia należności w bilonie, jeśli ilość monet przekracza jednorazowo 50 sztuk. Tak więc we Francji nie jest łatwo pozbyć się tzw. « drobniaków », które obciążają kieszenie… Chociaż istnieje tutaj pewne rozwiązanie. Otóż część administracji (np. podatkowa) nie stosuje ograniczeń, co do ilości wpłacanego bilonu. Tak więc niezadowolony podatnik (nawet przedsiębiorca) może „odegrać” się za niekorzystny wynik kontroli podatkowej pojawiając się w kasie z dużym workiem drobnych monet…

4. Odliczone poproszę

Warto pamiętać, że sprzedawca nie jest zobligowany do wydania reszty – do klienta należy dokładne odliczenie należności. W przeciwnym wypadku sprzedawca może odmówić przyjęcia płatności w gotówce. Nawet może zmusić nas do kupienia czegoś jeszcze w sytuacji, gdy musimy zapłacić za towar, bo np. już go rozpakowaliśmy, nie mamy odliczonej kwoty, a sprzedawca nie ma nam jak wydać.

5. Uwaga na fałszywki !

Jeśli sprzedawca nabierze podejrzeń w przedmiocie autentyczności banknotów lub bilonu, nie może tylko z tego powodu odmówić ich przyjęcia. Może natomiast poprosić kupującego o ujawnienie tożsamości. W sytuacji, w której środki pieniężne okazałyby się rzeczywiście fałszywe, sprzedawca będzie mógł wskazać skąd pochodzą i otrzymać zwrot należności.

Jednak gdy pieniądz jest wyraźnie fałszywy sprzedawca nie tylko nie przyjmie zapłaty, ale, co więcej, zawiadomi policję.

III. A jak sytuacja przedstawia się w Polsce?

Dla porównania warto przypomnieć, że w Polsce także obowiązują pewne ograniczenia w rozliczeniach gotówkowych. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej mówi, że dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy:

  1. stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
  2. jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15.000 zł (do 31.12.2016 r. było to 15.000 euro). Przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.

Inaczej ma się sytuacja w relacji przedsiębiorca-konsument. Nie ma tu jednoznacznego zakazu płatności gotówką, ale przyjmowanie przez przedsiębiorców płatności w gotówce przekraczających 15.000 euro (nawet podzielonych na kilka operacji) może narazić ich na szereg dodatkowych, uciążliwych obowiązków wynikających z Ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Należy tutaj wskazać na m.in. konieczność rejestracji transakcji, konieczność stosowania wobec swoich klientów tzw. środków bezpieczeństwa finansowego, przekazywanie Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej informacji o zarejestrowanych transakcjach itp. Za naruszenie powyższych obowiązków grożą surowe kary.

Pomimo więc tego samego źródła, z którego wynikają ograniczenia rozliczeń gotówkowych w Państwach Członkowskich, tj. Dyrektywy 2005/60/WE z dnia 26 października 2005 r. w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, różnice pomiędzy Francją i Polską są znaczące. Nie jest to zresztą przypadek odosobniony. Podobnie rzecz się przedstawia w odniesieniu do wielu innych dziedzin zharmonizowanych na poziomie Unii Europejskiej, a różniących się na szczeblu krajowym, jak np. delegowanie pracowników, umowy agencyjne, itp.